Терінің қатерлі ісіктері – әлемдегі ең көп таралған онкологиялық аурулардың қатарына жатады. ДДСҰ мәліметтері бойынша жыл сайын дүние жүзінде 1,5 миллионнан аса тері ісігі тіркеледі. Испанияның дерматология және венерология академиясының мәліметтері бойынша соңғы жылдары жастар арасында меланома ауруы шамамен 10%-ға өскен. Басты себептердің бірі – профилактиклық шаралардың жасалмауы және уақытында дәрігерге қаралмау. Бұл жайлы Ұлттық госпитальдің онколог дәргері Нұрбол Бейсенқұлұлы Аязбаев төмендегідей ақрапат берді. -Терінің қатерлі ісіктері «көрінетін» ауру түрі. Оларды көзбен көруге немесе дерматоскоп сияқты медициналық құралдардың көмегімен анықтауға болады. Ісік неғұрлым ертерек анықталса, сауығу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады. Тері ісігінің негізгі түрлеріне келсек, меланома – қатерлі ісіктің ең агрессивті түрі. Ол жылдам өсуімен және ерте метастазбен ерекшеленеді. Ол пигменттік меланинді шығаратын пигмент жасушаларынан дамиды. Меланин меңдерді, сепкілдерді, шашты, көздің ирисін бояйды, сонымен қатар тері өңін, соның ішінде тотығудан кейін де анықтайды. Меланома сырттай меңге немесе қара даққа ұқсауы мүмкін. Ол дененің кез келген бөлігінде, соның ішінде тырнақ астында, құлақтың артында, бас терісінде немесе шырышты қабаттарда пайда болуы мүмкін –дейді дәрігер
Базалиома – терінің базальды жасушаларының ісігі. Көбінесе бұл түйінге немесе нүктеге ұқсайды, ол біртіндеп жазылмайтын жараға айналады және қан кетеді. Көбінесе ол бет, бас пен мойында көрінеді. Ол сирек метастаз беретіндіктен төмен агрессивті болып саналады, бірақ емделмеген жағдайда қоршаған тіндерді бұзады.
Скамозды жасушалы терінің қатерлі ісігі – көбінесе үйкелген немесе жарақат алған жерлерде пайда болады. Саңырауқұлаққа немесе «гүлді қырыққабатқа» ұқсайды. Бұл түрі қан кетуге және тез метастазға бейім. Ал терінің аденокарциномасы – тер және май бездерінен дамитын сирек ісік жайлы Н.Бейсенқұлұлы былай дейді: ол көбінесе қолтықта, шапта, кеуде астында, арқа немесе бөксе терісінде болады. Тері қатерлі ісігінің даму қаупі факторлары: ашық тері фототипі, ашық көз және шаш, меңдер мен сепкілдердің көп болуы, тұқым қуалаушылық (егер жақын туыстарында қатерлі ісік болса, қауіп 50%-ға дейін артады). Солярийге үнемі бару қауіпті 75%-ға арттырады, жиі күйіп қалу, (әсіресе балалық шақта – қауіп 95-100%-ға артады) ашық күн астында ұзақ тұру, (әсіресе ыстық аймақтарда тұратындар, ауыл шаруашылығы қызметкерлері, құрылысшылар, әскери қызметкерлер үшін) меңдердің ұзақ мерзімді жарақаты, қолайсыз экология, темекі шегу, ішімдікті мөлшерден көп пайдалану. Терідегі күдікті өзгерістерді қалай байқаймыз? Ол дененің кез келген бөлігінде пайда болады. Бет, арқа, аяқ-қолдар. Ісіктердің әрбір түрінің бірте-бірте өзгеретін ерекшеліктері бар. Егер сізде немесе сіздің балаңызда бұрын болмаған жаңа мең немесе дақ пайда болса, бар мольдің өлшемі, пішіні немесе түсі өзгерсе, мең қыши бастаса, ауырса, қан кете бастаса немесе қабыршақтана бастаса, айналасында қызару және ісіну болса, ерінде, тілде немесе теріде ұзаққа созылатын жаралар болса дереу дәрігерге жүгіну қажет.Уақыт өте келе ісік өсіп, лимфа түйіндеріне және ішкі органдарға метастаз беруі мүмкін. Осыған байланысты меланома өте қауіпті.Тері қатерлі ісігінің диагностикасы морфологиялық түріне , аурудың сатысына және метастаздардың болуына байланысты қойылады.Тері қатерлі ісігінің алдын алу үшін қарапайым қағидаларды ескерген жөн. Жазда сағат 12:00-ден 16:00-ге дейінгі күн сәулесінің әсерінен қорғаныңыз, SPF 30-50 және одан жоғары күннен қорғайтын жақпа майларды қолданып, әр 2 сағат сайын жағыңыз, бас киім мен ұзын жеңді киім киіңіз, ешқашан ультракүлгін сәулесі бар солярийге бармаңыз, травматикалық меңдерден аулақ болыңыз, теріңізді қорғаңыз
Терінің өзгерістерін уақтылы анықтау үшін ай сайын дененің бүкіл бетін (соның ішінде құлақ артындағы теріні, тырнақ астын, бас терісін, табаны) жаңа меңдердің, дақтардың, пломбалардың өзіңізде, балаларда бар-жоғын тексеріңіз. Қолданыстағы мольдердің өзгеруіне, олардың мөлшеріне, пішініне, түсіне, қышудың немесе ауырсынудың пайда болуына назар аударыңыз. Салауатты өмір салтын сақтаңыз. Дұрыс тамақтанып, шылым шегу мен алкогольді тастаңыз. Дене салмағын қалыпты ұстаңыз, дұрыс ұйқтап, физикалық белсенділікті арттырыңыз, созылмалы ауруларды уақтылы емдеңіз –дейді онколог-дәрігер Н.АязбаевЖаз аяқталып қалды десек те күнге күюдің салдары жылдар өткен соң пайда болуы мүмкін. Әсіресе балалардың терілері өте сезімтал. Егер сіз өзіңізден немесе балаңыздан меңдердің түсінің, өлшемі мен пішінінің өзгеруін байқасаңыз шүғыл түрде дәрігерге барыңыз! Дерматолог немесе онколог дерматоскопия жүргізеді де қажет болған жағдайда биопсия тағайындайды. Дерттің ерте анықталуы – өміріңіздің басты кепілі.
Айазбаев Нурбол Бейсенкулович дәрігер онколог
